Hoe ziet de zorg-ICT van de nabije toekomst eruit? Een gesprek met ziekenhuisbestuurders Geranne Engwirda (Catharina Ziekenhuis), Hans den Hollander (Tergooi), Sandra Timmermans (Antonius Zorggroep), Mirjam van Velthuizen (UMC Utrecht) en Anita Wydoodt (Elizabeth-TweeSteden Ziekenhuis). Gastheer zijn Patrick van Eekeren en Jan Houben van M&I/Partners.
Hans den Hollander geeft de aftrap. ‘Wij zetten in op minder vierkante meters en op meer ICT,’ zegt hij. ‘Ons programma Virtueel Ziekenhuis in het kader van onze nieuwbouw gaat dat mogelijk maken. Uit onderzoek blijkt dat 46 procent van de ziekenhuisactiviteiten ook thuis kan plaatsvinden. Laten we er voor zorgen dat dat mogelijk wordt.’
De andere ziekenhuisbestuurders aan tafel beamen dit. ‘Wij gaan ook die kant op,’ zegt Mirjam van Velthuizen. Sandra Timmermans vult aan: ‘Bij ons zijn thuiszorg en ziekenhuis nog gescheiden, maar dat gaat veranderen.’ En ook Anita Wydoodt en Geranne Engwirda zien het belang van vastgoed in de ziekenhuissector afnemen en dat van digitale zorg toenemen.
De vijf bestuurders zijn op uitnodiging van Patrick van Eekeren en Jan Houben van M&I/Partners bijeen in een huiskamerrestaurant nabij Amersfoort om te praten over de toekomst van de zorg en het belang van ICT daarbij. De ontwikkelingen gaan snel, stellen de aanwezigen vast. Een voorbeeld zijn de patiëntportalen, die nu mede dankzij het VIPP-programma gemeengoed aan het worden zijn. Het UMCU was lange tijd voorloper met het direct delen van de uitslagen via het portaal. ‘We zijn daarmee in februari 2015 begonnen en het heeft meer dan twee jaar geduurd voordat een tweede ziekenhuis volgde,’ aldus Mirjam van Velthuizen. ‘En dat terwijl de patiënten zeer tevreden zijn. Vooral chronisch zieken weten prima raad met het portaal. En anders dan vaak wordt gedacht, doen ook ouderen intensief mee. We horen bijvoorbeeld vaak dat ze familieleden mee laten kijken om alles thuis nog eens rustig te bespreken.’ De artsen in de ziekenhuizen hebben aan de patiëntportalen moeten wennen, maar ook dat gaat vrijwel overal inmiddels de goede kant op. ‘Bij ons gaat de ene vakgroep na de andere om,’ zegt Sandra Timmermans.
Problematisch is soms wel de aansluiting met zorgverleners van buiten het ziekenhuis. ‘In onze regio Tilburg klagen de huisartsen dat ze geen toegang hebben tot het portaal,’ zegt Anita Wydoodt. ‘Zij willen er in kunnen kijken om te weten hoe hun patiënt eraan toe is.’ Hans den Hollander: ‘Bij ons zijn veel huisartsen bang dat ze erop worden afgerekend als ze iets zouden missen in het patiëntportaal. Ze zijn bang dat er bij problemen van wordt uitgegaan dat ze ook over die kennis beschikken, en daar willen ze zich tegen indekken. Daar schrok ik eigenlijk wel van. Dat is natuurlijk niet de bedoeling.’ ‘In Friesland willen de huisartsen graag aansluiten,’ voegt Sandra Timmermans toe. ‘In een relatief dunbevolkt gebied is het belang van digitale uitwisseling natuurlijk extra groot. Dat realiseren ze zich goed.’ In het UMC Utrecht wordt om deze redenen nagedacht over een apart zorgverlenersportaal, maar Mirjam van Velthuizen vraagt zich af of huisartsen daar wel regelmatig op zullen inloggen. ‘Het is altijd een gedoe, dat inloggen, vooral als het om meerdere portalen bij meerdere ziekenhuizen zou gaan. Daar hebben ze geen tijd voor, vrees ik.’
‘En het is natuurlijk de vraag hoe lang de patiëntportalen zullen blijven bestaan,’ voegt Geranne Engwirda toe. ‘Wij zijn in het Catharina Ziekenhuis druk bezig met de voorbereidingen ervan; we gaan live met HiX in november. Natuurlijk is dat een goede zaak, maar als je ziet hoe snel de ontwikkelingen gaan met de PGO’s, dan denk ik: het kan niet lang meer duren of die nemen de rol van de patiëntportalen over. Apple en Google staan aan de deur te rammelen. Of je nu wilt of niet, we zullen de samenwerking moeten zoeken.’
Anita Wydoodt vult aan. ‘We hebben in het zorgnetwerk Midden Brabant, een samenwerkingsverband van verschillende zorgorganisaties inclusief de huisartsen, geprobeerd om samen met een leverancier een eigen PGO te ontwikkelen voor diabetespatiënten. We hadden een pilot met 250 deelnemers maar we zijn ermee gestopt.’ Sandra Timmermans: ‘Laat dat maar aan de grote techbedrijven over. Dat is hun vak. Bij ons overweegt Stichting Gerrit, het regionale ICT-samenwerkingsverband, om met een PGO te starten. Ik ben daar niet zo’n voorstander van. Ik heb liever dat ze zich focussen op de infrastructuur. Daar hebben we meer aan.’ Mirjam van Velthuizen: ‘Wij zetten in op de transitie. Het ziekenhuis van de toekomst is bij de patiënten thuis. Dat moeten we intern mogelijk maken. Hoe de PGO’s zich ontwikkelen, dat zien we wel. Daar sluiten we te zijner tijd wel bij aan.’ Anita Wydoodt: ‘Het beleid van het kabinet is om de PGO-ontwikkeling aan de markt over te laten. De enige voorwaarde is dat ze aan de MedMij-standaarden voldoen.’
Mirjam van Velthuizen: ‘Ik weet nog niet zo zeker of het wel een goede zaak is om de markt het werk te laten doen. Tientallen partijen lopen zich warm, en in Den Haag zijn ze erg huiverig om marktverstorend op te treden. Maar waar draait dat op uit? En wat gaan ze eraan verdienen? Als je ziet wat de EPD-leveranciers vragen, dan baart me dat enige zorgen. De kwestie heeft in elk geval aandacht nodig. Ik vind dat de koepelorganisaties in de zorg daar meer bovenop zouden moeten zitten.’ Anita Wydoodt: ‘Maar ik vraag me af wat de NFU en de NVZ daarin kunnen betekenen. Een masterplan gaat niet werken. Je moet het uitproberen, trial and error. Zien dat je kritische massa krijgt. En niet alles zal lukken. Dat moet je incalculeren.’
De toenemende rol van ICT stelt de ziekenhuizen ook voor andere vragen, zo blijkt als het gesprek vordert. Over de financiering bijvoorbeeld. ‘We hebben in het UMC Utrecht een app ontwikkeld voor kinderen met reuma,’ vertelt Mirjam van Velthuizen. ‘Heel eenvoudig, maar effectief. Het resultaat: de kinderen komen nauwelijks meer naar het ziekenhuis, omdat dat niet meer nodig is. Ze worden thuis voldoende intensief gevolgd. Maar vervolgens kunnen we niets bij de verzekeraar in rekening brengen. Dat mag natuurlijk best iets minder zijn dan vroeger …’
‘… maar nul euro is wel heel weinig,’ vult Hans den Hollander aan.
Ook de huisvesting verandert, evenals de werkzaamheden van de medewerkers bij de balie, om maar te zwijgen van het dalende aantal patiënten en tal van andere majeure ontwikkelingen. ‘Het gaat allemaal zo snel, wij maken geen meerjarenplannen meer, we sturen veel kortcyclischer, op basis van een veranderagenda voor de toekomst,’ vertelt Geranne Engwirda. ‘We laten veel bloemen bloeien, en kijken gaandeweg wat werkt.’ Wat helpt, is het aantrekken van mensen van buiten de zorg in verantwoordelijke functies. Het UMC Utrecht heeft in de raad van toezicht iemand uit de bankwereld, en dat bevalt Mirjam van Velthuizen uitstekend. ‘Dat is een persoon die ons uitdaagt om het telkens net zo goed te doen als we van andere sectoren gewend zijn, zoals de bankwereld. Dit vanuit de gedachte dat de patiënt de noodzakelijke veranderingen zal afdwingen, omdat hij ziet hoe snel het elders gaat. Bij alle projecten die ik moet beoordelen of ze voor financiering in aanmerking komen, is de rol van patiëntparticipatie dan ook cruciaal. Als de patiënten niet bij een plan betrokken zijn, dan geef ik er geen groen licht voor.’
‘Dat hangt wel af van de regio waar je werkt,’ nuanceert Sandra Timmermans. ‘In Friesland zijn de mensen over het algemeen afwachtender. De veranderingen moeten bij ons meer van binnenuit komen, van de raad van bestuur maar natuurlijk ook van de msb’s. Die het belang van patiëntparticipatie wel degelijk scherp zien, gelukkig. Ook al omdat het hun eigen belang betreft. Als het slecht gaat met het ziekenhuis, gaat het immers ook slecht met de msb’s.’ Geranne Engwirda: ‘De ene vakgroep is wat dat betreft meer gedreven door ondernemerszin dan de andere. De goede vakgroepen begrijpen prima wat de patiënt vraagt. Daar haken wij graag bij aan. Ook vanuit de drive om door verbetering van de zorg onderscheidend te zijn als ziekenhuis.’
Vervolgens komt de rol van de CMIO aan de orde, de Chief Information Medical Officer die als het goed een brugfunctie vervult tussen het bestuur en de werkvloer. Dat blijkt nog niet in alle ziekenhuizen vlekkeloos te verlopen. Hans den Hollander: ‘In Tergooi heeft de CMIO spreekrecht tijdens de kernstafvergadering. Dat is op zich goed, maar het blijft wat solistisch. Zo ontstaat het gevaar dat hij of zij individueel de verantwoordelijkheid gaat dragen voor de gang van zaken rondom ICT bij de artsen. Dat de CMIO een soort helpdesk wordt, een epd-dokter. Dat is niet de bedoeling.' Bij de Antonius Zorggroep is dit probleem opgelost door een e-raad in te stellen, een grotere groep zorgverleners die zich over de ICT buigen. ‘En die durven in te grijpen als het niet goed gaat,’ benadrukt Sandra Timmermans.
Tot slot gaat het gesprek over het uitwisselen van gegevens en het belang van samenwerken tussen ziekenhuizen. ‘We hebben als Catharina Ziekenhuis met de andere topklinische ziekenhuizen van Santeon een farmadatabase gerealiseerd, en daar ben ik heel tevreden over,’ vertelt Geranne Engwirda. ‘Het delen van data biedt veel mogelijkheden voor onderzoek en verbetering van de zorg. Er werd nog altijd veel handmatig ingevoerd als het om medicatie ging. Daar is nu gelukkig een einde aan gekomen. Maar we hebben als Santeon ziekenhuizen ook hard gewerkt aan de informatie-uitwisseling ter ondersteuning van value based healthcare. ‘Het begint met nieuwsgierigheid, daarna zoek je elkaar op en zo kom je verder. Dat is wat mij betreft de formule. Je leert van elkaar en wordt constant beter. Het uitwisselen van informatie is dan cruciaal. Dat is de manier waarop we verdergaan, en er is geen weg terug. Daarvan ben ik overtuigd.’
Wilt u als zorgbestuurder ook uw visie delen over de digitale transformatie in de zorg? Dat kan! Wij organiseren geregeld rondetafelgesprekken met bestuurders in de zorg. Geef uw interesse direct door.
Download hieronder het complete rondetafelgesprek.
Zorgkoepel West-Friesland koppelt ICT-systemen van de aangesloten organisaties in de eerstelijnszorg en het EPD. Nu de rest van Nederland nog.Het past allemaal in de transformatie die de zorg doormaakt. We gaan van de tweede naar de anderhalvelijns zorg. Dat is goedkoper en sluit als het goed is beter aan bij de wensen en behoeften van patiënten.
Lees verderZiekenhuizen zijn ICT-organisaties geworden. ICT is niet langer meer ondersteunend bij het primaire proces maar een fundamentele noodzaak voor de uitvoering ervan. Zonder ICT is goede zorg niet meer mogelijk, dat blijkt wel als deze uitvalt.
Lees verder