Mensen veranderen alleen als ze dat zelf willen. Dat schreef ik in mijn vorige column. Het heeft weinig zin nieuwe producten en werkwijzen van bovenaf op te leggen. Vaak levert dat niet veel meer op dan medewerkers die het allemaal wel geloven. BOHICA, wordt dat genoemd: Bend Over, Here It Comes Again. Veranderen vraagt om faciliteren en motiveren, was mijn conclusie, want uiteindelijk komt het succes van onderop.
In mijn vakgebied, de zorg-ICT, komt daar nog iets bij. De invoering van nieuwe systemen brengt namelijk dikwijls belangentegenstellingen aan het licht. In het kort komen die erop neer dat de ene partij de investeringen doet, terwijl de andere partij profiteert. Geen goede basis voor een vlekkeloze samenwerking.
Een voorbeeld is het veelbesproken niveau 7 van het EMR Adoption Model van HIMSS, kortweg HIMMS 7. Dit is de hoogste erkenning voor het gebruik van data- en informatietechnologie in een ziekenhuis. HIMMS 7 wordt dan ook door veel zorginstellingen nagestreefd.
Maar als je goed kijkt, is dat streven vooral afkomstig van het hogere echelon, de bestuurders. Dat is logisch, want zij hebben er – althans op het eerste gezicht – het meeste baat bij. Het ziekenhuis gaat er als organisatie beter van presteren, en daarop worden bestuurders afgerekend.
Intussen hebben artsen en verpleegkundigen het meeste werk aan HIMMS 7. Dat vraagt namelijk het invoeren van grote hoeveelheden informatie in een geautomatiseerd systeem. Extra werkdruk dus, dikwijls zonder dat de zorgverleners in kwestie daar direct profijt van hebben of lijken te hebben.
Hoe dit op te lossen? Dat is lastig, want een zekere onevenwichtigheid in baten en opbrengsten is moeilijk te voorkomen bij organisatiebrede veranderingen.
Wat helpt, is allereerst de situatie te erkennen zoals deze is. ‘Beste dokters en verpleegkundigen,’ zou je als bestuurders moeten zeggen, ‘wij vragen veel van jullie en we stellen jullie medewerking zeer op prijs. Want onze zorg wordt er in de toekomst beter van.’ En misschien, maar dat is facultatief, kunnen ze daaraan toevoegen: ‘En dat laatste is in ons aller belang.’
Mooier is het natuurlijk nog als zorgverleners wel direct baat hebben bij hun inspanningen. Om te zien hoe dat werkt, neem ik u mee naar het Radboudumc, het eerste Nederlandse ziekenhuis dat aan de eisen van HIMMS 7 voldeed. Ronald Petru, de Chief Medical Information Officer van het ziekenhuis, sprak in dit verband van ‘kritische beslissingsondersteuning’ als een belangrijke voorwaarde.
Dit betekent dat gebruikers aanvullende informatie krijgen als zij data invoeren. ‘Als patiënten andere voeding voorgeschreven krijgen, laat het systeem zien wat de nieuwe voeding betekent voor meetwaardes als eiwitten, vetten en zouten van een patiënt,’ aldus Petru in een recent interview. ‘Zo zien zorgverleners direct wat de verandering betekent voor een patiënt.’
Kijk, zo kom je verder. Veranderingen slagen alleen als iedereen er baat bij heeft, in alle fasen van het proces. Die ambitie is wat mij in mijn adviespraktijk drijft.
Jan Houben
Wat zijn de voordelen van ICT voor ziekenhuizen, en hoe regel je de sturing op de meest efficiënte manier? Dat waren de belangrijkste vragen bij een rondetafelgesprek met vijf bestuurders in de zorg. 'Slim handelen en samenwerken met andere ziekenhuizen levert veel op.'
Lees verderDe digitalisering, die we kenden uit de bankwereld. Drong langzaam maar zeker door in de zorg. Dergelijke verandering vraagt sturing van de bestuurders en de hoofden ICT van de instellingen.
