Waarom is het verhaal van de zorg nog niet geschreven?

Waarom schrijft een adviseur in de zorg een blog over verhalen vertellen? Omdat verhalen er toe doen. In deze blog onderzoek ik de kracht van verhalen. Ik onderzoek ook waarom “het” verhaal van de zorg nog niet geschreven is. Als ik het kan bedenken, waarom is het dan niet al lang gedaan? Maar eerst maar eens, waarom een blog over verhalen vertellen? Hoe belande ik hier?

Voor de trouwe lezer, wederom een korte recap. Inmiddels zijn we beland bij de laatste blog in deze serie. In eerdere blogs (Hoe transformeren we de Nederlandse zorg, Transformatie in de Nederlandse zorg) onderzochten we de manier waarop je verandering kan insteken. Vanuit het heden (probleem-georiënteerd), of vanuit toekomstdenken (oplossing georiënteerd). We keken waarom het logisch is dat mensen vanuit probleemoriëntatie projecten aanvliegen, en dat meer werken vanuit de toekomst meer risico en dus angsten meebrengt. We kwamen tot de conclusie dat een goed verhaal over hoe de toekomst eruitziet het makkelijker maakt dat risico te aanvaarden en de stap te wagen.

Nexus is een goed verhaal (voor de zorg)

Maar dan moeten we dus wel een goed verhaal hebben voor de zorg. Hoe kom je tot een goed verhaal? En wat is een verhaal eigenlijk? Nog niet zo lang geleden las ik het boek van Yuval Harari, Nexus. Het doel van het boek is bewustwording over de risico’s van AI, maar wat hij heel goed uitlegt is hoe de mensheid, de Homo Sapiens, zo succesvol heeft kunnen zijn als soort in de wereld. Volgens hem komt dit door ons vermogen om ons te verbinden aan verhalen. Deze verhalen zijn geen objectieve werkelijkheid (een steen is een objectieve werkelijkheid, want hij bestaat ook als wij er niet zijn), maar een intersubjectieve werkelijkheid. Als voorbeeld: geld. Geld heeft waarde, zorgt voor honger bij mensen (armoede) en voor plezier (rijkdom). Echter is de waarde van geld voor een tijger niet aanwezig. En als wij collectief bedenken niet meer in geld te geloven, dan is het niks meer. Dus het is een bestaande werkelijkheid met consequenties in de werkelijkheid, maar toch….

Om bij ons vakgebied te blijven: ons “recht” op zorg. Wie bepaalt dat eigenlijk, en wat de zorg kost? En wie bepaalt wanneer ik er gebruik van mag maken? We hebben enorm veel verhalen rondom de zorg gemaakt. Wat ervoor zorgt dat zorg niet eerlijk verdeeld is en mensen anders worden behandeld. Maar we zijn zelf ook onderdeel van deze verhalen, we maken ze waardoor ze leven.

Ik vind dit een mooi voorbeeld van wat verhalen eigenlijk zijn, maar ook de kracht ervan. Onze hele wereld draait om een samen voor waar aangenomen verhaal. Sterker nog, we putten de objectieve wereld uit (grondstoffen) ter vermeerdering van een intersubjectieve werkelijkheid (geld). Boeiend om zo te beschouwen. Wat het in ieder geval laat zien is de enorme kracht van geloven in een verhaal.

^{Bron: De power of storytelling in corporate learning}

Verhalen vroeger en nu

Er wordt op dit moment veel meer verhalen geschreven dan vroeger, maar het is wel minder makkelijk om grote groepen te verbinden aan die verhalen. Door de vrijheid van informatie is het makkelijk om kennis te delen en/of verhalen te verspreiden. In Nexus staan hier mooie, vaak lugubere voorbeelden van. Zo was de drukpers de oorzaak van de heksenjacht in Europa, een verzonnen verhaal met een grote reikwijdte. Met de komst van het internet is het nog veel  eenvoudiger geworden om een verhaal te verspreiden. De consequentie hiervan is dat de autoriteit van een verhaal en van bijbehorende instituten is afgenomen. Vroeger was wat een wetenschapper had onderzocht de waarheid, of wat de koning zei was wet. Tegenwoordig kun je vrij eenvoudig een alternatieve waarheid vinden waar je ook in kan gaan geloven. Hierdoor is “de waarheid” een meer diffuus begrip geworden. Ook hierover zijn leuke boeken geschreven.

Dit maakt “het” verhaal van de zorg schijven een stuk moeilijker. Wie is de auteur en heeft de autoriteit die het verhaal mag schrijven? Waarom zou iemand niet een alternatief ernaast plaatsen wat in zijn of haar context beter past? En er is nog een uitdaging: de complexiteit van de zorg.

Is de zorg niet gewoon te Complex?

Een belangrijk onderdeel van een verhaal is dat het te begrijpen is, dat het tot de verbeelding spreekt en dat men zich erin herkent. Al mijn jaren werk in de zorg hebben mij één ding geleerd, er zijn ongelooflijk veel onderdelen van zorg en het is een complex speelveld (daarom is het ook zo leuk om er te werken). Een voorbeeld, wanneer begint de zorg voor jou? Bij je geboorte? Daar zal moeders het niet mee eens zijn en de zwangerschapsconsulent ook niet. Die zorgen al eerder voor je. En meer in het huidige: is informele zorg (mantelzorg, ouderschap) ook zorg? We willen het in ieder geval gaan inzetten als onderdeel van verplaatste zorg. Kortom, de zorg is enorm complex. Dat maakt dat als we het over de zorg hebben, dat het meestal maar over een klein stukje van de zorg gaat, terwijl we in mijn overtuiging de hele zorg te veranderen hebben. Dus het verhaal moet gaan over de zorg als geheel. Niet alleen over een gedeelte. Een mooie analogie hierbij is de olifant. Onderstaande illustratie laat mooi zien hoeveel soorten gesprekken er in de zorg zijn. De GGZ, VVT, MSZ, dure geneesmiddelen. Alles is zorg. Maar pakken we het als geheel? Is het één verhaal?

Vacature: De schrijver

Twee jaar geleden sprak ik met een bestuurder van een GGZ-instelling. Hij was gefrustreerd over de puntoplossingen die we per regio opnieuw aan het bedenken waren. Samen maakten we het plan om met een groep enthousiastelingen door middel van storytelling het nieuwe verhaal voor de zorg te gaan schrijven. We hebben beloofd dit niet los te laten, maar inmiddels zijn we twee jaar verder. Gaandeweg van deze blogserie kwam ik tot de conclusie dat ik op hetzelfde punt als met hem uit zou komen: er moet een verhaal geschreven gaan worden. Ik ben van mening dat het nog steeds nodig is. Maar alleen ga ik dit verhaal niet kunnen schrijven. Dus bij deze doe ik een oproep: wie wordt medeauteur van het nieuwe zorgverhaal? Ik zal faciliteren en verbinden en volop meedoen. De bestuurder doet ook mee. Maar we hebben meer mensen nodig. Ben je het met ons eens, ben je enthousiast? Meld je bij mij en ik ga iets organiseren!

Tot ziens schrijver!