Wat is transformatie?
Transformatie. Het wordt te pas en te onpas gebruikt. En dat zorgt voor spraakverwarring, of is het definitieverwarring? Laatst las ik een interessante blog van Tim de Witte over werkdruk (aanrader!). Hij gaat in op het probleem van containerbegrippen. We gaan ervan uit dat iedereen aan hetzelfde denkt wanneer we een containerbegrip-woord gebruiken. Maar is dit wel zo?
Van innovatie naar transformatie
Ik werk al wat langer merk ik, ik heb namelijk al eens eerder meegemaakt dat een containerbegrip voor verwarring zorgde bij mij en anderen. Misschien klinkt het jou ook bekend in de oren? Ik heb het over innovatie. De afgelopen jaren hadden we onze mond vol van innoveren. We moesten innoveren om de zorg te veranderen. Innovatie was het codewoord. Echter waren er veel critici die aangaven dat wat we daadwerkelijk deden, helemaal geen innovatie was, het was optimalisatie. Ik kon goed meegaan in het argument dat veel van de projecten en oplossingen die als innovaties bestempeld werden, ook heel goed beargumenteerd konden worden als optimalisatie. Op een goed moment stuitte ik op de “innovation matrix” die mij hielp om inzichtelijk te maken waarom beide interpretaties naast elkaar kunnen bestaan/waar kunnen zijn.
Afbeelding: 4 zones van innovatie
Het gros van onze innovaties zijn/waren incrementele innovaties. Innovaties binnen een bestaande situatie die de situatie verbeteren zonder direct disruptief te zijn. Prima te beargumenteren dat dit een optimalisatie is en geen innovatie. Nog steeds geloof ik dat bijna alles wat we in de Nederlandse zorg aan “innovaties” inbrengen binnen het spectrum incrementele innovaties valt.
Dus nu transformatie
Vanuit deze gedachte wil ik onderzoeken of er ook zoiets is als incrementele transformatie. Maar eerst maar eens de definitie van transformatie.
De omzetting (van iets) in een andere vorm
Andere woorden voor transformatie: gedaanteverandering, gedaanteverwisseling, hervorming, metamorfo, omkeer, omschakeling, omwisselen, veranderen, verandering, vormverandering, wending, wijzigen en wijziging.
Laatst zag ik ‘m ook mooi uitgebeeld: de transformatie van een rups naar een vlinder.
In deze definities en in dit plaatje zie ik moeilijk hoe we dit dan ook incrementeel zouden kunnen doen. Transformeren gaat verder, maakt iets anders. Het neemt afscheid van het oude. Het is daarna iets nieuws.
Maar wie ben ik? Welkom Google. Ik zocht naar de term incrementele transformatie en vond een interessant artikel waarin werd gekeken naar transformeren versus continu veranderen vanuit een lean perspectief. Het plaatje spreekt boekdelen:
Afbeelding: Continu veranderen versus transformeren
Kort uitgelegd: bij transformeren moet je het oude loslaten en denken vanuit de toekomst. Bij verbeteren en veranderen werk je vanuit wat er misging in het verleden.
Naast Google vroeg ik het ook aan ChatGPT. En dat leidde tot een zeer interessant gesprek. Die bespaar ik jullie, maar de vragen die ik stelde waren:
- Is incrementele innovatie mogelijk?
ChatGPT: Jazeker
- Heet het dan wel transformatie? Of is het dan innovatie?
ChatGPT: er zit zeker overlap maar ze betekenen iets anders. Achteraf zie je pas of iets transformerend was.
- Dus je kan transformatie alleen achteraf bepalen?
ChatGPT: Dat klopt. Transformatie is duidelijker achteraf.
ChatGPT beweert dat incrementele transformatie heel goed mogelijk is. Dat daar planbare stappen voor te nemen zijn en dat dit ook goed te onderbouwen is. Maar misschien het mooiste inzicht, je weet eigenlijk vaak pas achteraf of iets een transformatie was. Boeiend! Lijkt verdomd veel op incrementele innovatie.
Kortsluiting in het hoofd – terug naar de praktijk
Maar ik zit weer klem. Want kijkend naar de dagelijkse praktijk zien we in de zorg grote uitdagingen op ons afkomen. Die wachten niet op de mooie incrementele stappen van transformatie zoals ChatGPT die voorstelt, denk ik. Toch is dat wel de manier hoe wij in de zorg de transformatie op dit moment vormgeven. Maar eigenlijk is het nog erger, we werken terugkijkend, probleemgestuurd, dus vanuit het verleden. En we werken met incrementele transformatie in de hoop dat het straks totaal anders gaat.
Hoe dan wel?
Dat is voor mij de hamvraag. Vanuit het veranderperspectief is namelijk veel te zeggen voor incrementele transformatie. Namelijk, hoeveel verandering kunnen mensen eigenlijk aan? Bij hoeveel verandering is het teveel? Een zoetwatervis in zout water gaat hartstikke dood. Maar vanuit een maatschappelijk perspectief hebben we haast. Doen we dat niet dan kiest de natuur voor ons. Dan zullen we de zorg niet meer voor iedereen kunnen leveren met de kwaliteit zoals we dat nu doen. Of zijn we daar eigenlijk al beland maar merken we het nog niet zo?
Ik voel in ieder geval meer urgentie dan ik nu terugzie in de praktijk, als het gaat om de in mijn ogen hard nodige transformatie. Een perspectief die ik nog niet benoemd heb, maar waar weleens de uitdaging zou kunnen zitten is: hoe kun je het oude loslaten zonder te weten hoe het nieuwe eruit ziet? Een rups denkt er niet aan dat hij een vlinder gaat worden. Dit gebeurt op een gegeven moment. Wij denken veel meer na. Heeft dat nog effect op de manier of de snelheid van de transformatie? Hier komt een voor mij nieuw modewoord om de hoek kijken: liminaliteit. Een fase waarin we weten dat het oude niet meer door kan, maar we nog niet weten hoe het nieuwe eruit ziet. Volgens de (antropologische) goeroes van onze tijd zitten we in een fase van meerdere parallelle liminale fases: Klimaat, wereldorde en financiën. Ook in de Nederlandse zorg?
In de volgende blog onderzoeken we dat. Eens met mijn gedachtes? Of helemaal oneens, laat het me vooral weten!
Terug naar het overzicht
