Een zeker geloof in het eigen kunnen is iets wat de meeste bestuurders verbindt. Ook bestuurders van zorginstellingen. Dat is natuurlijk logisch, want als bestuurder moet je immers dingen bereiken. Als je daar zelf al niet in gelooft, wie dan wel? En vaak volg je dan bij het nemen van besluiten je gut feeling.
De optimisme-bias
Tot zover weinig aan de hand. Complex wordt dat geloof in eigen kunnen pas als bestuurders denken dat zij niet in de valkuilen stappen waar anderen wel het slachtoffer van worden. De optimisme-bias noemen we dat. Dit risico ligt altijd op de loer en is heel menselijk, zeker als de afstand tussen de besluitnemers en de uitvoering groter is. Een bekende optimisme-bias uit mijn eigen werkpraktijk is: ICT in de zorg, dat doen we wel even. Nee dus. Ik noem een aantal voorbeelden.
Het landelijk EPD
Een grootschalige optimisme-bias was de geplande invoering van het landelijk EPD, inmiddels een jaar of tien geleden. Het ministerie van VWS en ondersteunende organisaties zoals Nictiz dachten: ‘Zo’n landelijk EPD is gewenst. Het is technisch eenvoudig te maken, dus dat is een goede oplossing en dat moeten we doen.’
Op de onderliggende problemen, zoals privacyangst, hadden de hoofdrolspelers weinig zicht. Het gevolg: het landelijk EPD is er nooit gekomen. En de gevolgen van die misrekening ondervinden we nog vrijwel elke dag.
Vernieuwing van de werkplek
Een optimisme-bias op organisatieniveau is vernieuwing van de werkplek. Als bestuurder ben je al snel geneigd te denken: ‘Ach, een nieuwe computer op elk bureau is toch zo geregeld, dat doen we wel even.’ Maar wat je vergeet is dat vernieuwing van de werkplek verstrekkende gevolgen heeft. Het raakt bijvoorbeeld alle applicaties in huis en je moet dus nadenken over aanpassing van de infrastructuur. Als je dat niet doet, blijk je bijvoorbeeld ineens niet meer te kunnen overleggen in Teams, om een tot de verbeelding sprekend voorbeeld te noemen. Iedereen moet dan terugvallen op zijn privé-telefoon. En wat zijn daar dan weer de consequenties van, bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid?
Test je optimisme-bias
McKinsey-consultants Andrew Campbell en Jo Whitehead herkenden de optimisme-bias en ontwikkelden een test. Zij stellen dat bestuurders best hun gut feeling mogen volgen als ze zichzelf eerst maar vier kritische vragen hebben gesteld.
- De familiarity test
Hebben we vaker met vergelijkbare problemen te maken gehad? Zo ja, dan kun je het op een vergelijkbare manier afhandelen. Zo nee: over naar de volgende vraag. - De feedback test
Heb ik voldoende kritische reflectie van derden gekregen? Hier zijn jaknikkers en conformisten een gevaar. - De measured emotion test
Ben ik zelf te emotioneel betrokken? Zo ja, dan kan ik de beslissing beter aan anderen overlaten of anderen in elk geval medeverantwoordelijk maken. - De independence test
‘Turkeys will not vote for Christmas’. Heb ik persoonlijk veel voor- of nadeel van een bepaald besluit? Dan is het nog belangrijker gepaste afstand te nemen.
Geïnteresseerd geraakt?
Dat komt goed uit, want we richten ons als M&I/Partners ook specifiek op ondersteuning van ziekenhuisbesturen op het punt waar we sterk in zijn, leiderschap en digitale transformatie. Menselijke misverstanden zullen daarbij zeker regelmatig terugkomen.
Wij gaan er graag met u over in gesprek.
Terug naar het overzicht
Maak kennis met
