Een zorgfusie? Denk goed na!

Het was de afgelopen weken groot nieuws, de bestuurlijke ziekenhuisfusie tussen het AMC en het VUmc naar Amsterdam UMC. Ontstaat er een walhalla voor de patiënt of een bestuurlijk monster met te veel macht en te weinig oog voor de patiënt? Iedereen was in rep en roer, tot de NZa toe, en er werd zelfs een hoorzitting over georganiseerd in de Tweede Kamer. 

Kwaliteit patiëntenzorg

Dat bleek een opmerkelijke bijeenkomst, want eigenlijk waren alleen de bestuurders van de beide ziekenhuizen nog enthousiast, zoals het magazine Zorgvisie fijntjes opmerkte. Zij konden de voordelen van schaalvergroting goed over het voetlicht brengen. Meer specialisatie, dus betere zorg. Efficiëntere bedrijfsvoering, dus goedkoper. Meer data, dus hoger gekwalificeerd wetenschappelijk onderzoek. Een sterkere markpositie, ook internationaal. Met de fusie wil Amsterdam UMC de kwaliteit van patiëntenzorg, voor nu en komende generaties, een nieuwe impuls geven. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Het klinkt goed, dit verhaal van de bestuurders, dat kan ik niet ontkennen. Maar toch is het de vraag of het in de praktijk ook zo uitpakt. Om uit te leggen wat ik bedoel, wil ik u graag meenemen in een gedachte-experiment. Stel: u stapt in uw auto om naar een afspraak te gaan. U start, verlaat de parkeerplaats en draait de weg op. En dan er komt een berichtje binnen op uw telefoon. Wat doet u? Negeren? Of toch maar even kijken, en misschien zelfs snel antwoord geven?

Makkelijkste weg

We weten allemaal dat dit laatste niet verstandig is, en dat het de veiligheid van u en uw medeweggebruikers in gevaar brengt. Als een enquêteur van Veilig Verkeer Nederland u ernaar vraagt, zult u dergelijk gedrag waarschijnlijk in alle toonaarden afkeuren. Toch is de kans groot dat u zich er af en toe aan bezondigt. En als u het niet doet, dan doe ik het wel. Waarom gebeurt dit? Omdat je als mens geneigd bent de makkelijkste weg te kiezen. Even appen is makkelijk. Het moet gebeuren, het is toch rustig op de weg, en je kunt weer iets afstrepen op je to-dolijstje.

Verliesaversie

Iets vergelijkbaars overkomt artsen en andere zorgverleners die gaan samenwerken met collega’s van een fusieziekenhuis. Ook zij kiezen voor de meest voor de hand liggende weg. Ze weten dat ze hun processen niet op oude manier moeten blijven inrichten, maar de menselijke neiging is daar toch aan vast te houden. Ze weten rationeel dat het beter is om minder goed functionerende afdelingen op te heffen, maar als lid van de betrokken afdeling is de kans groot dat ze zich toch ertegen verzetten. Ze begrijpen rationeel dat ze moeten stoppen met zorgverlening waarin een nieuwe collega beter is, maar om dat zelf actief aan de orde te stellen is niet vanzelfsprekend. Kortom, de menselijke neiging is de status quo in stand te willen handhaven. Verliesaversie, wordt dat wel genoemd. Je weet wat je kwijtraakt, je weet niet wat je krijgt. Je kunt dit afkeuren, maar het is wel de realiteit. Zo werkt het, in een ziekenhuis niet anders dan elders.

Gedrag en cultuur

Ik wil met dat alles niet zeggen dat de ziekenhuisbestuurders het bij het verkeerde eind hebben. Ernst Kuiper van het Erasmusmc had onlangs in de NRC nog een overtuigend verhaal over het belang van grote ziekenhuizen. Maar als je een fusie overweegt, moet je het gedrag van je medewerkers en patiënten en de verschillende culturen wel meenemen in je plan. Anders vraag je om moeilijkheden. Denk daar maar eens aan, als u weer naar uw telefoon grijpt bij uw volgende autorit.