In vijf jaar is het aanbod van Laboratorium Informatiesystemen sterk gedaald. MIPS domineert de markt en wordt bij fusies vaak gekozen om op verder te bouwen. Binnen de markt moeten Philips en Technidata plaats maken voor spelers als Bodegro. Laboratoria worden groter, kennen meer locaties, disciplines en werkbedrijven.
Afgelopen vijf jaar is de keuze in de markt van Laboratorium Informatiemanagementsystemen (LIMS) steeds kleiner geworden. De markt wordt gedomineerd door MIPS en kleinere spelers als Bodegro en Compugroup Medical (CGM). De partijen Philips en Technidata maken ongewild langzaam een terugtrekkende beweging uit de markt. Laboratoria zelf consolideren steeds verder. De laboratoria worden groter, kennen steeds vaker meerdere locaties, disciplines en werkbedrijven. Wij zien de dominante LIMS-leveranciers meegaan in de consolidatietrends. Zo zet MIPS bijvoorbeeld GLIMS in voor de ondersteuning van multibedrijven-inrichting.
Interfacing en integratie worden door de consolidaties belangrijker. Inmiddels is door RIVM voor het gebruik van ‘Eenheid van Taal’ een succesvolle pilot uitgevoerd voor informatie-uitwisseling over Antibioticaresistentie (ABR). Acht andere laboratoria staan klaar de labcodeset op basis van LOINC en SNOMED in gebruik te nemen. Met deze standaardisatie moet de gegevensuitwisseling tussen laboratoria eveneens verbeteren.
In 2017 constateerden we dat de LIMS-leveranciers in enkele belangrijke trends in de diagnostiek een kleine rol spelen. Dit terwijl de digitalisering van communicatie met patiënten, aanvragers, thuisdiagnostiek, en lab-automatisering verder hebben doorgezet. De in Nederland grotere LIMS-leveranciers zoals MIPS, Philips en CGM, richten zich voornamelijk op de ‘productiekant’ van diagnostische instellingen; verwerken van laboratoriumorders. Zo werkt MIPS aan de integratie van pathologie- en geneticamodules en de ondersteuning van gerobotiseerde microbiologie. Net als Molis ondersteunen ze inmiddels digitale afname registratie direct aan het bed of de bloedafname.
Andere partijen hebben de laatste tijd een plek veroverd binnen traditionele LIS-functionaliteiten en drukken de LIMS-leveranciers daarmee nog verder naar de ‘productiekant’. Voorbeelden zijn oplossingen op het gebied van digitale order en uitslagverwerking, zoals Topicus en Code24. Hierin zien we de behoefte aan meer ‘connectivity’ tussen zorginstellingen, met patiënten en diagnostische devices. Aansluitend hierop wordt een integraal beeld van de patiënt belangrijker. Enkele andere partijen betreden inmiddels vanuit een positie in aanpalende markten de LIMS-markt. Zo heeft Bodegro haar product Labtrain uitgebouwd tot een volwaardig LIS en bieden Chipsoft en Cerner ook LIMS-functionaliteit.
In de tussentijd bieden de middleware oplossingen van apparatuurfabrikanten eveneens meer LIMS-functionaliteiten. Steeds meer middleware biedt mogelijkheden voor materiaal-aanmelding, logistieke afhandeling en aansturing van laboratoriumapparatuur over meerdere locaties heen. Enkele grote Nederlandse laboratoria met meerdere locaties zetten op die manier dit type middleware al in. Ook in het buitenland wordt wel volgens deze systematiek gewerkt.
De combinatie van dergelijke middleware met oplossingen voor facturatie en order- en uitslagverwerking geeft, in ogen van specifieke marktpartijen zoals Topicus, de mogelijkheid een laboratoriumsysteem op middellange termijn te vervangen. Gezien de regelmatig complexe en intensieve implementatietrajecten van laboratoriumsystemen zet dit de ‘klassieke’ aanbieders onder druk. De vraag is, op welke manier zij op middellange termijn voldoende onderscheidend vermogen kunnen houden voor medische laboratoria? Een partij als Bodegro kiest te focussen op connectiviteit en korte implementatietijden. MIPS focust met GLIMS en Cyberlab op goede integratie met EPD’s, ondersteuning van multilocatie, multibedrijven en multidisciplinair werken. Een grote GGZ-instelling zet Cyberlab in als hub voor aanvragen en uitslagen. Philips profileert zich breed in de zorgmarkt met hun platform voor e-health, beeldvormende diagnostiek en een integrale visie.
Of een laboratorium kiest meer functionaliteit in de middleware onder te brengen of juist het LIMS in te zetten als centraal systeem wordt steeds meer een strategische keuze. Uiteraard past niet elke focus bij elk laboratorium. Het is dus relevant te weten welke visie en positie genoemde partijen in nemen. Een laboratorium dat kiest binnen een ziekenhuis te blijven heeft de keuze te gaan werken binnen de EPD-suite, denk aan de functionaliteiten die Chipsoft, Epic en Cerner bieden. Laboratoria die hun apparatuur gaan vervangen of gaan harmoniseren over meerdere locaties heen kunnen voor een meer strategische positie van de middleware kiezen en zo energie besparen op inrichting en beheer van hun LIMS. Fuserende laboratoria kunnen naast het voorgaande scenario nog steeds kiezen voor een multibedrijven inrichting van hun LIMS.
Hieronder geven we, vanuit een referentiearchitectuur voor medische laboratoria, de geschetste ontwikkelingen visueel weer. Vervolgens benoemen we per genoemde partij hun visie en recente ontwikkelingen.
Als leveranciers van laboratoriumapparatuur en bijbehorende middleware sorteren deze partijen voor om steeds meer het logistieke hart te worden van medische laboratoria. In combinatie met contracten voor analyse-apparatuur, bijbehorende services en reagentia, hebben ze er belang bij de logistieke stroom via hun middleware-software te laten lopen. Door maximale synergie en mogelijkheden te bieden tussen analyses en logistiek vormen ze een aantrekkelijke partner voor laboratoria om processen verder te optimaliseren. Deze ontwikkeling heeft gevolgen voor de manier waarop ICT systemen zijn ingericht. Taken die tot nog toe door LIMS-en werden gerealiseerd kunnen nu ook door middleware oplossingen worden uitgevoerd, dit biedt voordelen op de werkvloer maar resulteert wel in soms ingrijpende aanpassingen van de inrichting van een LIMS. Ook zien we deze partijen zich steeds nadrukkelijker profileren in de “point of care” markt, waarbij resultaten van metingen dicht bij het afnamepunt worden bepaald en middels software platformen enkel nog getoetst wordt bij de specialisten in de laboratoria.
Al lange tijd is Bodegro een bekende partij voor medische laboratoria. Met de pakketten Prins en Labtrain ondersteunen ze o.a. planning, chronische zorg en koppeling van moleculaire apparatuur. De kracht van Bodegro zit vooral in ‘connectiviteit’; het snel realiseren en ondersteunen van interfaces. In een implementatie voor de klinische chemische laboratoria van Erasmus MC is de functionaliteit van LabTrain inmiddels dusdanig ver uitgebreid dat deze diagnostiek in den brede ondersteund. Voor de medische microbiologie draait LabTrain onder anderen bij Comicro (Noord-Holland), AMC en Sint Franciscus Vlietland. Recent sloot Bodegro een contract met Treant voor een implementatie van LabTrain in slechts vijf maanden.
Als grootste EPD/ZIS leverancier ter wereld , vindt Cerner haar oorsprong in medische laboratoria. Door de overname van de support op het op SAP gebaseerde EPD/ZIS, genaamd i.s.h.med, hebben ziekenhuizen die dit EPD/ZIS gebruiken wel met Cerner te maken. Cerner heeft aangegeven i.s.h.med op hetzelfde niveau te willen hebben als ‘Millennium’. Dit kan op langere termijn betekenen dat deze ziekenhuizen er baat bij hebben ook het laboratoriumsysteem (PathNet) van Cerner te gebruiken. Voor zelfstandige laboratoria kan PathNet het voordeel hebben van de ondersteuning van zowel klinische chemie, microbiologie, pathologie als moleculaire diagnostiek. De combinatie met oplossingen voor ‘populatie management’, patiëntparticipatie en ‘device connectiviteit’ biedt kansen om in te spelen op diagnostische trends zoals meer zelfmanagement door patiënten.
Als EPD/ZIS-marktleider in Nederland, ontbrak een laboratorium functionaliteit nog in het portfolio. Inmiddels heeft Chipsoft een functionaliteit ontwikkeld voor klinische chemie en microbiologie. De lancerende klant daarvoor wordt expertise centrum voor epileptische- en slaapgeneeskundigezorg ‘Kempenhaeghe’. De laboratoria aldaar zullen mei a.s., tegelijk met de live gang van HiX versie 6.2, overgaan op de laboratorium functionaliteit binnen HiX. De laboratoria automatiseren met de laboratorium functionaliteit hun gehele diagnostiek. Het bijzondere aspect van deze nieuwe functionaliteit is dat het de ziekenhuizen die HiX gebruiken de mogelijkheid biedt om hun laboratoriumdiagnostiek te integreren in de zorgprocessen.
Binnen de markt van EPD/ZIS-oplossingen is Code 24 de laatste jaren aan een opmars bezig. Ze baseren zich in hun oplossing op een ‘OpenEHR’ database die standaardisatie van gegevensopslag én uitwisseling vereenvoudigd. Omdat diverse GGZ-instellingen te maken hebben met meerdere medische laboratoria, ontwikkelden ze een module om order- en uitslagenstromen naar verschillende laboratoria integraal te ontsluiten. Voor de aanvrager worden hiermee, onafhankelijk van het medische lab, de order en uitslagen op dezelfde manier en in integraal overzicht gepresenteerd.
Epd-leverancier NEXUS breidt op meerdere fronten haar productportfolio in Nederland uit. Met de overname van Swisslab van Roche biedt NEXUS ook oplossingen voor diagnostische laboratoria. In Nederland draait de transplantatiemodule van Swisslab bij Maastricht UMC. Swisslab omvat functionaliteiten voor Klinische Chemie, medische microbiologie, bloedtransfusie, genetica en een communicatie-engine. Op diagnostisch vlak levert NEXUS tevens oplossingen voor radiologie en pathologie. Zowel als onderdeel van de NEXUS EPD/ZIS suite, en als modulaire feature.
Voor de medische laboratoria die actief zijn voor de eerste lijn, is Topicus een bekende partij. Deze labs gebruiken vaak Teledia voor functie-onderzoeken, bijvoorbeeld Fundus fotografie. Sinds een aantal jaren biedt Topicus met het product ‘Lab Online (powered by Moonchase)’ een oplossing voor het orderen, de afname registratie en inzage van uitslagen. Met de combinatie van de Lab online voor patiëntadministratie, orders en uitslagverwerking met VIP life voor facturatie ziet Topicus mogelijkheden het applicatielandschap van laboratoria te vereenvoudigen. Met deze combinatie en geavanceerde middleware is in hun visie op termijn een LIS niet langer noodzakelijk. Topicus implementeert deze combinatie nog in 2019 bij een eerste laboratorium buiten Nederland.
Waarom doen mensen niet wat ik wil? Dat is een vraag die iedereen die het beste met een ander voorheeft, zich weleens stelt. Als opvoeder bijvoorbeeld, of als echtgenoot, maar ook als leidinggevende of adviseur.
