Jeroen van Oostrum in gesprek met...
Leo Bras, Chief Medical Data Officer en anesthesioloog bij het St. Antonius Ziekenhuis
Hij is naar de eigen zeggen de eerste CMDO in Nederland. De afkorting staat voor Chief Medical Data Officer. Dat is een hele mond vol, maar er zit een gedachte achter. Na de CIO, die in het ziekenhuis verantwoordelijk is voor de ICT en na de CMIO, de linking pin tussen de medische staf en het ziekenhuisbestuur, is er in het ziekenhuis ook iemand nodig die zich toelegt op datagedreven zorg. Want dat big data, AI en machine learning de zorg ingrijpend gaan veranderen, dat staat volgens Leo Bras wel vast.
Chief Medical Data Officer
Bras is al sinds 1988 als anesthesioloog verbonden aan het Sint Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein. Hij heeft de analoge zorg van destijds ingrijpend zien veranderen en hij verwacht veel van de digitale revolutie. ‘Als we data beter vastleggen en gebruiken, profiteren we daar enorm van in termen van patiëntuitkomsten en efficiency,’ zegt hij op het kantoor van M&I/Partners, waar hij te gast is bij adviseurs Patrick van Eekeren en Jeroen van Oostrum. ‘In veel bedrijven en organisaties is een Chief Data Officer al heel gebruikelijk. Maar in de zorg, van oudsher een conservatieve sector, lopen we nog flink achter.’
Het wordt dus tijd, aldus Leo Bras, dat dit verandert. ‘Vandaar dat ik blij ben met mijn benoeming tot CMDO. Met dank aan de raad van bestuur. Want om een dergelijke verandering echt in gang te zetten, is de steun van het ziekenhuisbestuur een voorwaarde. Dat is les 1.’
Het nieuwe goud
Data is het nieuwe goud. Dat wordt althans vaak beweerd. Maar volgens Bras zal er nog wel wat tijd overheen gaan voordat al dat goud ook daadwerkelijk wordt gedolven. ‘Om te beginnen is het voor artsen best veel gevraagd om met nieuwe ICT-systemen te gaan werken. Artsen zijn van oudsher gewend aan vrije tekstruimte. Dat kan niet meer als je gegevens elektronisch wilt opslaan, analyseren en uitwisselen. Dan moet je in formats gaan werken. Vergelijk het met parkeren. Je mag je auto als het ware niet meer neerzetten waar je wilt, maar je netjes in een voor jou aangewezen parkeervak gaan staan.’
Artsen zijn best bereid om dat te doen, maar dan moet er wel iets tegenover staan. ‘Ze willen dat hun inspanningen iets opleveren, dat ze er iets voor terugkrijgen. Maar dat valt in de praktijk soms tegen. Het nieuwe EPD bij ons in het ziekenhuis, om maar een voorbeeld te noemen, levert op dit moment veel minder op dan ik zou willen. Dat is wat mij betreft les 2: reken nooit teveel op het informatiesysteem, zeker niet op de korte termijn.’
De belofte van de leverancier was dat je met een druk op de knop allerlei automatisch gegenereerde rapportages zou krijgen, legt Bras uit. ‘Over het effect van bepaalde behandelingen, over het aantal ligdagen, over medicatie, over alles eigenlijk. Zo kun je wat er in je eigen ziekenhuis gebeurt, vergelijken met wat er uit de literatuur bekend is over andere ziekenhuizen. Wat doe ik, wat levert het op en wat heeft de patiënt eraan? En hoe ontwikkelt zich dat door de tijd?’
Value based healthcare
Value based healthcare dus, stelt Jeroen van Oostrum vast. Bras: ‘Inderdaad. Maar in de praktijk heb je helaas nog veel te weinig aan een epd. Dat heeft allerlei redenen. Een ervan is dat de implementatie volgens zo’n strak stramien verloopt, dat er nauwelijks gelegenheid is om te reflecteren wat je er eigenlijk mee zou willen. De planning is zeer dwingend en het is allemaal sterk gecompartimenteerd. Elke afdeling doet zijn eigen ding, en niemand heeft het overzicht. Als er meer tijd wordt uitgetrokken voor zo’n proces, dan zijn de baten in termen van betere zorg veel hoger. Daarvan ben ik overtuigd.’
Een probleem dat samenhangt met de compartimentering, is de neiging om je eigen data voor jezelf te houden, vervolgt Bras. ‘Soms gebeurt dat zelfs met een beroep op de privacy van de patiënt. Een begrijpelijke reflex, die iedereen wel kent, ook al omdat transparantie bedreigend is. ‘Wat als mijn collega ziet dat ik twee patiënten per dag minder behandel dan hij?’ Goed voorstelbaar dus, maar niet wenselijk. De waarde van data ontleen je namelijk vooral aan de uitwisseling ervan.’
Scherper inzicht resultaten
Stel dat je de functie van CMDO drie à vier jaar vervult, wat wil je dan hebben bereikt als je het stokje overdraagt?, informeert Patrick van Eekeren. ‘Een goeie vraag,’ antwoordt Bras. ‘Ik wil natuurlijk allereerst dat de hoeveelheid beschikbare medische data flink is toegenomen. Zo krijg je een scherper inzicht in de resultaten van je werk, van een bepaalde behandeling bijvoorbeeld. Verder is mijn wens dat we met behulp van de data slimmer en efficiënter kunnen werken. Bij voorkeur met een meervoudig gebruik van data. De politiek verwacht van ons dat we meer doen met minder geld, en dat bereik je onder meer door een slimme toepassing daarvan.
‘Tot slot zou ik willen dat de zorg voor de patiënt voor een deel wordt verplaatst naar buiten de muren van het ziekenhuis, en dan op een geautomatiseerde manier. Naar de eerste lijn, maar vooral naar de thuissituatie. Les 3 is wat mij betreft dat ICTdaarbij een enorme hulp kan zijn. Computers hebben een veel grotere rekenkracht dan mensen, computers zijn niet vergeetachtig en nooit chagrijnig… Daar heb je veel aan. Al ben ik ervan overtuigd dat we altijd een arts nodig zullen hebben voor de verificatie van de analyse en natuurlijk voor het contact met de patiënt.’
Postoperatieve pijnstilling
Daarbij gaat natuurlijk over de grote zaken, zoals diagnose en behandeling bij ernstige ziekten. ‘Maar het gaat ook over minder ingrijpende maar wel belangrijke kwesties. In mijn eigen vakgebied bijvoorbeeld zou ik benieuwd zijn naar de cijfers over postoperatieve pijnstilling en bestrijding van misselijkheid. Iets waarvan veel mensen last hebben en dat erg hinderlijk is, en nog schadelijk voor het herstel bovendien. Als je daar meer van weet kun je maatregelen treffen, ook individueel. En heel erg ingewikkeld kan dat toch niet zijn.’
Een en ander is nog veel werk, stelt Leo Bras vast. ‘Monnikenwerk, om precies te zijn. Betere uitwisseling van data is een kwestie van veel kleine stapjes. Binnen het ziekenhuis, maar ook tussen de ziekenhuizen onderling. Meer samenwerking dus. Het verdienmodel werkt daar helaas nog steeds niet aan mee. Artsen worden nog altijd betaald per eenheid product. Leefstijl en preventie, zaken waaraan ict een enorm bijdrage kan leveren, blijven daardoor onderbelicht. Ik vind dat geen goede zaak.’
BI Competency Center
Bij dit alles is het van belang om prioriteiten te stelen en een bestuurlijk plan te maken, besluit Leo Bras. En daarmee komt hij op les 4: realiseer een multidisciplinair team. In Het St. Antonius is bijvoorbeeld een BI Competency Center ingericht, waarvan de CMDO deel uitmaakt. Dit BICC doet voorstellen voor te maken keuzes op het gebied van digitalisering.
Wat Leo Bras betreft direct onder de raad van bestuur moeten opereren maar in de praktijk zit de CIO er nog tussen. ‘Dat is nog maar even zo. Wel zijn de CIO en de CMIO ook lid van het BICC. Dat maakt een goede afstemming mogelijk over een optimaal gebruik van het epd. Welke focus kies je? Daar draait het om. En dan luidt de volgende vraag: wat moet je doen en wat moet je laten? Wat loopt er al en hoe sluit je daarbij aan?’
Hardere info op het gebied van productiecijfers, patiëntuitkomsten, patiëntervaringen en kosten. Dat is wat Leo Bras betreft het doel. ‘Het is een lange weg, die we stapje voor stapje afgaan. Ik voor mijzelf richt me daarbij op de medische zaken. Financiën en logistiek, het is allemaal zeer belangrijk, maar het is uiteindelijk niet mijn vak, dat kunnen anderen veel beter dan ik. Ik focus me op de meerwaarde die we kunnen leveren voor de zorg, voor de patiënt. Dat is als taak al mooi maar ook al ingewikkeld genoeg.’
Beter gebruik van data
Beter gebruik van data? Dat kan met de vier lessen van CMDO Leo Bras voor een beter gebruik van data in het ziekenhuis.
- Zorg voor steun van de raad van bestuur.
- Reken er niet op dat het EPD of informatiesysteem alles voor je doet.
- Richt je ook op verplaatsen van de zorg naar buiten.
- Realiseer een multidisciplinair team dat stapsgewijs verbeteringen doorvoert.
Terug naar het overzicht
