Gemeenten moeten integraal in plaats van sectoraal transformeren

Nu steeds meer gemeenten hun basis in het sociaal domein op orde beginnen te krijgen, ontstaat ruimte voor denken over transformatie van het sociaal domein. Ook al is transformatie geen doel op zich, door de grote nadruk in de afgelopen periode op 'eerst maar eens in control komen op het onderwerp', is het logisch dat de vraag wel (als)nog wordt gesteld: Hoe gaan we het naar de toekomst toe nou echt doen in het sociaal domein? Diezelfde vraag is echter ook aan de orde voor andere domeinen in het gemeentelijke aandachtsveld, zoals in het fysieke domein. Vandaar een pleidooi voor integraal transformeren.

Door de snelheid waarmee de decentralisaties in het sociaal domein zijn doorgevoerd, de slechte landelijke voorbereiding daarvan en de forse bezuinigingen die met de decentralisaties werden doorgevoerd, was het logisch dat gemeenten in de afgelopen periode de nadruk hebben gelegd op zorgcontinuïteit, op het voorkomen van vervelende ‘ongelukken’ en op financiën (lees: binnen budget blijven). De decentralisaties hadden echter een hogerliggend doel en nu het eerste stof is neergedaald komt alsnog het thema van transformatie op tafel: Hoe gaan we het sociaal domein naar de toekomst toe nou echt vormgeven? Bedoeling is immers dat de samenleving zelfredzamer wordt en dus gaandeweg het beroep op ondersteuning door of via de overheid, steeds kleiner wordt. Krijgen we dat voor elkaar door te blijven acteren zoals we dat al jaren doen, of is er meer voor nodig en wat is dan dat ‘meer’?

Wat ons opvalt als bureau dat partijen ondersteunt bij het slim inzetten van ICT en het op orde krijgen van processen, informatievoorziening en automatisering, is dat het vraagstuk van transformatie van het sociaal domein volledig los wordt gezien en behandeld van andere vraagstukken die in de kern om hetzelfde gaan, zoals bij de nieuwe Omgevingswet in het fysieke domein. Ook daar is sprake van een verschuiving van regie, van een overdracht van taken, van meer bestuurlijke afwegingsruimte op lokaal niveau, van een inzet op betere kwaliteit onder andere door een meer integrale benadering van maatschappelijke vraagstukken, van “anders werken” en van een wezenlijk andere verhouding tussen overheid en samenleving. Ondanks de vele parallellen die zijn te trekken tussen de decentralisaties in het sociaal domein en de komst van bijvoorbeeld de nieuwe Omgevingswet, gebeurt dat in de praktijk nog niet. Dit terwijl de grenzen tussen het sociaal domein en bijvoorbeeld het fysiek domein steeds meer vervagen, bijvoorbeeld vanwege de samenhang tussen ruimtelijke en andere aspecten (waaronder gezondheid en zelfredzaamheid), waardoor een versnipperde benadering onbedoelde/ongewenste effecten kan hebben c.q. het behalen van gewenste doelstellingen in de weg kan staan.

Integraal transformeren

Kortom, nadenken over transformeren is natuurlijk prima en legitiem, maar doe dat dan vooral integraal. Dus vanuit een integrale, gemeentelijke visie op samenhang tussen diverse aspecten (zoals ruimtelijk beleid, gezondheid en zelfredzaamheid) en een eenduidig beeld van de toekomstige samenwerking tussen overheid/gemeente en samenleving. Bovendien helpt dit enorm om over een slimme(re) inzet van ICT en over de gewenste inrichting van processen, informatievoorziening en automatisering te kunnen nadenken. Iets dat nu nog vooral per domein, sectoraal en dus gefragmenteerd wordt gedaan, met alle (mogelijke) complicaties, consequenties en dus risico’s van dien.

Ik help u graag om in dit kader het vizier op scherp te krijgen en een goede vertaalslag te maken naar een bijpassende informatiearchitectuur en een bijpassend I&A-beleid.