Digitale transformatie vraagt heldere visie

De periode van transitie is voorbij. Nu is het tijd voor de transformatie in het sociaal domein. Althans, dat zou het moeten zijn. De praktijk is echter weerbarstiger. Gemeenten ervaren nog steeds knelpunten op operationeel niveau (bijvoorbeeld in het berichtenverkeer) en komen daardoor onvoldoende toe aan de gewenste én noodzakelijke veranderingen. Ze staan daardoor vaak nog met één been in de fase van transitie en met het ander been in de transformatie. De digitale ontwikkelingen kunnen die transformatie echter versnellen. Om de laatste stap te kunnen zetten zijn lef én een heldere visie essentieel.

Gemeenten worstelen in de praktijk nog met vraagstukken in het op orde brengen van de basis sinds de decentralisaties, bijvoorbeeld in het inregelen van het berichtenverkeer. De administratieve lasten zijn alleen maar toegenomen. Er is echter weinig tijd om te blijven hangen in de transitiefase. De transitie alleen is echter niet voldoende. Transformeren is noodzakelijk om drie redenen.

1. Veranderende digitale wereld

De omgeving waarin de overheid opereert verandert continu met een steeds sneller tempo, vooral zichtbaar in de digitale wereld. De overheid heeft daarom een eerste stap gezet met het programma Digitale Overheid 2020 (DA2020). De DA2020 ondersteunt en versterkt gemeenten om aan te sluiten bij en effectief te opereren in de informatiesamenleving.

Die digitale wereld biedt veel nieuwe kansen en mogelijkheden in het sociaal domein. Maar brengt ook nieuwe dilemma's. We kunnen met beschikbare data meer en meer inzicht verkrijgen in zorgverbruik of zorgbehoefte. Maar recente cyberaanvallen laten zien dat een goede informatiebeveiliging een must is.

We kunnen eenvoudiger en directer communiceren met de doelgroep. Maar in hoeverre kan je een persoonlijke benadering blijven hanteren? Niet voor iedereen zijn digitale middelen direct beschikbaar of weten ze er raad mee.

2. Maatwerk versus standaardisatie

Ruim twee jaar na de start van de decentralisaties is de noodzaak om beter aan te sluiten op de zorgbehoefte van de inwoner meer en meer zichtbaar geworden. Maatwerk is vaak het credo en dit vraagt een andere kijk op en werkwijze van de professional. De wet is niet langer het enige toetsingskader; het vakmanschap van de professional staat op de voorgrond. In de keteninformatisering ontstaat een tegengestelde beweging van maatwerk. Informatie komt vaak uit verschillende informatiesystemen, voor verschillende doeleinden (beslissing, monitoring, verantwoording) en wordt door verschillende netwerkpartners gebruikt. Deze dienen met elkaar te communiceren en om dit mogelijk te maken is standaardisatie sterk aan te bevelen. Dit maakt maatwerk minder mogelijk, terwijl de (lokale) processen dit wellicht wel vragen. Maatwerk hoort vooral te zitten in de inhoud (zorglevering) en standaardisatie in de (digitale) ondersteuning daarvan.

Goed voorbeeld hierin is de administratieve afhandeling van het berichtenverkeer bij de Wmo en Jeugd. Hier is gekozen voor landelijke standaarden, terwijl dit voor gemeenten en zorgaanbieders niet altijd aansluit op de eigen processen of ingekochte (zorg)producten. Op landelijk niveau levert het zorgaanbieders vaak meer administratieve lasten op omdat zij in verschillende regio’s werken. Er moet continu gezocht worden binnen de bestaande (standaard) mogelijkheden naar de wijze waarop de professional zijn of haar op maat gemaakte informatie kan inzien om de juiste beslissing te nemen. Optimalisatie van de standaard mogelijkheden dus.

3. Financiële uitdagingen

De laatste noodzaak voor transformatie ligt in de financiële uitdaging. Bij de verkregen taken zitten budgettaire kortingen van het rijk, waarbij de haalbaarheid ervan op dit moment op z'n zachts gezegd een punt van discussie is. De balans hierin vinden is niet de natuurlijke taak van de gemeente maar wel noodzaak.

Op alle drie de wetten zijn de financiële gevolgen op de korte en de lange termijn aanzienlijk. Maar waar te besparen wanneer de transitie nog niet is afgerond en er al helemaal geen geld en tijd is besteed aan transformatie? Besparingen liggen op de loer en dan liefst niet in de noodzakelijke zorg zelf. Het zal dus ergens anders gevonden moeten worden. Lokale bestuurders trekken geregeld aan de politieke bel om meer geld te krijgen voor de uitvoering. Het is afwachten wat hiervan terecht gaat komen, duidelijk is in ieder geval dat gemeenten aan de slag moeten om met minder geld meer te bereiken. De digitale wereld kan helpen die gewenste besparingen te bereiken.

Digitaal transformeren

Het mag evident zijn dat er genoeg redenen zijn om de transformatie echt vorm te gaan geven. Toch blijkt dit in de praktijk niet altijd eenvoudig, zo blijkt ook uit recentelijk onderzoek van Divosa. Begrijpelijk, omdat het een hele andere manier van denken en werken is. Van bestuurders, raadsleden, ambtenaren, zorgprofessionals en inwoners. Toch zullen overheden als verantwoordelijke regisseur zich er toe moeten verhouden en het voortouw in moeten nemen.

Heldere visie

Een eerste essentiële stap is een heldere visie waar je als gemeente naar toe wilt en hoe je dat wilt gaan bereiken. Transformeren vraagt stapje voor stapje veranderen en dan is een duidelijke stip op de horizon wel noodzakelijk om continu af te vragen of je als organisatie nog op de juiste weg bent. De vraagstukken en het speelveld zijn immers complex, nieuwe dillema’s doemen continu op en kans dat het lukt om goede afweging te maken tussen de kansen en de bijbehorende dillema’s zonder een heldere stip op de horizon is klein. En dan vooral: doen!

Meer weten?

Wij ondersteunen u deze digitale transformatie in het sociaal domein scherp te krijgen. Bent u benieuwd hoe of wilt u hiervoor meer informatie, neem dan contact op met Gerco!