Gemeenten kunnen helemaal niet innoveren!

De afgelopen jaren hebben we kunnen zien hoeveel moeite gemeenten hebben het tempo bij te houden van de ontwikkeling van de informatiesamenleving. En die achterstand lijkt steeds groter te worden. Kunnen gemeenten dit überhaupt wel bijhouden of moeten we het vooral slimmer organiseren?

Innovatie en exploitatie: een lastige combinatie

Er zijn boekenkasten vol geschreven met adviezen over de ambidextere organisatie. Rode draad is dat innovatie en exploitatie moeilijk te combineren zijn. Het vraagt om andere waardestrategieeën, besturingsparadigma’s en ander type mensen. Het werken met die twee snelheden vraagt het uiterste van ICT-afdelingen en oplossing zijn vaak: afstoten wat hindert, gescheiden organiseren, apart besturen of uitbesteden. Maar bij een gemeente is dat niet zo eenvoudig. Gemeenten hebben niet de mogelijkheid om lastige taken af te stoten. Het waarborgen van de bedrijfscontinuïteit van grote informatiesystemen voor de basisdienstverlening blijft een kerntaak van de ICT-afdeling. Gemeenten zijn te klein om exploitatie en innovatie gescheiden te organiseren. Sterker nog: beide rollen komen vaak niet alleen bij dezelfde afdelingen terecht, maar zelfs bij dezelfde mensen. Er zit niks anders op dan zorgen dat je de beide waardestrategieën onder de knie krijgt. 

De gemeentelijke begroting helpt hier niet bij. In deze begroting worden de ICT-kosten vaak gescheiden begroot, niet in verband gebracht met de maatschappelijke opgaven en daarnaast vaak als overhead beschouwd. De steeds maar stijgende kosten vergroot de bezorgdheid. En dat terwijl de jaarlijkse ICT Benchmark Gemeenten steeds uitwijst dat de kostengroei minder dan de inflatie is. Het lukt ICT’ers dus om de groeiende vraag te bedienen zonder de kosten uit de hand te laten lopen.

Maatschappelijke opgaven en ICT

ICT-afdelingen hebben geen keus. Zowel in het hart van de Randstad als op het platteland. Elk op hun eigen manier zal de gemeente mee moeten gaan in wat de samenleving vraagt. Dit is niet alleen meer de verantwoordelijkheid van de afdeling ICT, maar ook een verantwoordelijkheid van het bestuur en de ambtelijke top. Maatschappelijke opgaven en ICT zijn inmiddels onlosmakelijk met elkaar verbonden. Onderwerpen zoals waardebepaling, kerntaken, strategische personeelsplanning en sourcing zijn bepalend voor de toekomst.

Samenwerken

Gemeenten moeten zich bewust zijn van hun beperkingen en zich concentreren op hun kracht en rigoreus samenwerken met anderen. De VNG doet hier met het programma “samen organiseren” een goede poging toe. Soms zou ik ons allen gunnen dat dit niet meer vrijwillig is maar gewoon verplichte kost.