Welke rol speelt zorgtechnologie?

Honderdtienduizend. Als we zorgtechnologie efficiënt zouden inzetten, staat dat volgens Gupta gelijk aan de potentie van de inzet van 110.000 medewerkers. Het probleem met potentie is alleen dat het nog geen realiteit is. Wanneer we het hebben over de inzet van zorgtechnologie zien we in de afgelopen periode nog maar al te vaak dat iPads in de kast belanden of robots en tovertafels staan te verstoffen.

Zorgtechnologie is zeker één van de puzzelstukjes waarmee we de zorg betaalbaar en goed uitvoerbaar kunnen houden. Maar het wordt vaak gezien als de heilige graal. Nog te vaak wordt technologie ingezet zonder het werkproces wezenlijk te veranderen en komt technologie er alleen maar bovenop waardoor het rendement dus laag blijft.

Daarbij komt dat nieuwe technologische mogelijkheden worden getoetst in pilots die weliswaar slagen, maar waar opschaling in veel gevallen niet van de grond komt [1]. Bij een deel van de zorgprofessionals zorgt dit logischerwijs voor een flinke dosis scepsis als het gaat om de inzet van zorgtechnologie.

Maar er zijn genoeg voorbeelden van zorgtechnologie die al wel succesvol zijn gebleken. De inzet van medicijndispensers is steeds meer gemeengoed aan het worden en in de nachtzorg is technologie inmiddels niet meer weg te denken. Ook ervaringen met sociale robotica laten veelbelovende resultaten zien.

Terug naar die honderdtienduizend. Want of het er nu meer of minder zijn, één ding is inmiddels wel duidelijk: het tekort aan zorgmedewerkers zal alleen maar toenemen. Dit is niet alleen met technologie op te lossen. We zullen ook anders moeten gaan denken over zorg en wat we daarin mogen verwachten. De demografische ontwikkelingen en het aanwezige medewerkerstekort maakt dat de definitie van ‘goede zorg’ gaat veranderen. De arbeidsintensieve component zal omlaag moeten.

We hebben geen ruimte meer voor eindeloze pilots. We hebben oplossingen nodig die morgen inzetbaar zijn (én werken).

Los van deze bedreigingen speelt ook een belangrijke rol dat de cliënt van morgen andere vragen gaat stellen dan de cliënt van vandaag. De cliënt van morgen komt uit een digitale wereld, is veel meer IT-ondersteuning gewend en heeft doorgaans een hogere drive om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven in een zelfgekozen woonomgeving. Deze cliënt is eerder te bedienen met technologie in een zelfstandige woonomgeving dan met zorg in een organisatie.

In ons streven om de zorg kwalitatief en toegankelijk te houden is het noodzakelijk dat we de potentie van zorgtechnologie gaan benutten. Het groeiende besef dat er iets moet veranderen helpt hierbij. Niet langer is het de vraag óf we iets met zorgtechnologie gaan doen, maar hoe. We hebben geen ruimte meer voor eindeloze pilots. We hebben oplossingen nodig die morgen inzetbaar zijn (én werken).

Zorgtechnologie: een strategisch vraagstuk

Als oplossing op de nieuwe vraag en een ander aanbod is zorgtechnologie een strategisch vraagstuk geworden. Hoe gaat zorgtechnologie de manier waarop wij zorg leveren veranderen? Welke technologische inzet gaat de komende jaren gefinancierd worden? Hoe verhoudt dat zich tot ons financieringsmodel? Welke kennis en kunde is nodig om dit te implementeren én te beheren?

Op deze manier naar zorgtechnologie kijken is nog geen gemeengoed in de zorg. Vaak ontspringen initiatieven vanuit meerdere plekken uit de organisatie. Denk hierbij aan een directeur die afspraken maakt met een zorgverzekeraar over de inzet van zorgtechnologie. Of teams die zelfstandig gaan experimenteren met eigen toepassingen, zonder dat dit is afgestemd met naburige teams of de ondersteunende diensten.

Deze voorbeelden ontstaan omdat het vaak aan centrale sturing ontbreekt. Zorgtechnologie is nog te vaak een onderwerp ‘wat er opeens is’ en waar een logische eigenaar in ontbreekt. Voor je het weet heb je te maken met een scala aan technologieën die in meer of mindere mate worden ingezet door teams. We weten dan eigenlijk ook niet welke baten zorgtechnologie op dít moment op kunnen leveren, laat staan voor onze toekomst.

Dit brengt de volgende risico’s met zich mee:

• Te snel gemaakte keuzes voor leveranciers beperken strategische mogelijkheden.
• Gebrek aan gezamenlijk of centraal regie op leveranciers en dus onvoldoende professioneel opdrachtgeverschap vanuit de zorgorganisatie.
• Bij vragen of problemen worden zorgmedewerkers van het kastje naar de muur gestuurd omdat het beheer niet georganiseerd is.
• Kosten voor zorgtechnologie schieten omhoog of moeten verhaald worden op de client omdat men onvoldoende op de hoogte is van de financieringsmogelijkheden.

Maar eerst: wat bedoelen we nu precies met zorgtechnologie?

Zorgtechnologie: Waar hebben we het over?

In de sectoren ouderenzorg, gehandicaptenzorg en GGZ horen we de term zorgtechnologie steeds vaker. De meest voor de hand liggende uitleg hiervan is omdat het gaat om technologie die ingezet wordt in de zorg. Maar we zien ook dat de term langzamerhand een andere term aan het vervangen is namelijk die van (zorg)domotica.

Verschuiving van focus

Oude, maar nog steeds zeer relevante, technieken als verpleegoproepsystemen komen steeds minder op zichzelf te staan. Daarbij zorgen ontwikkelingen in de techniek ervoor dat steeds meer oplossingen ontstaan waarbij de nadruk niet alleen maar ligt op de hardware of het apparaat zelf, maar dat de software en inzichten uit de data steeds belangrijker worden. Denk bijvoorbeeld aan zorgrobots als de Tessa of een slimme sok.

Ook zijn steeds meer toepassingen locatieonafhankelijk, zoals sensoren op het lichaam of verwerkt in kleding. Dit heeft als gevolg dat er nu steeds vaker gebruik gemaakt wordt van de term zorgtechnologie in tegenstelling tot (zorg)domotica, omdat domus (Latijns voor huis) suggereert dat het om locatie gebonden oplossingen gaat.

^{Verandering door zorgtechnolgie}

De komst van nieuwe technologie om dingen bij te houden of te meten hebben geleid tot een enorme toename aan toepassingen in de zorg. Daarvan noemen wij alle fysieke toepassingen met een digitale component zorgtechnologie. Hierin speelt connectiviteit vaak een grote rol. Ook verschilt het hierin met eHealth waarbij het altijd gaat om een fysiek hulpmiddel en het geen behandeling betreft. Het onderscheid met (zorg)domotica is dat zorgtechnologie niet per definitie locatiegebonden is. Hieronder hebben we dit weergegeven.

^{Vormen van digitale zorg onderverdeelt in zorgtechnologie, domotica en ehealth}

Soorten toepassingen van zorgtechnologie

Achter de verschillende zorgtechnologietoepassingen in de zorg zit een grote diversiteit aan gebruikte technologieën. Denk hierbij bv. aan: robotica, artificial intelligence, machine learning, wearables, augmented en virtual reality. Uiteindelijk gaat het om de toepassing. Daarom hebben we een overzicht gemaakt van verschillende soorten toepassingen van zorgtechnologie. Net zoals de definitie is deze indeling arbitrair en slechts door ons gekozen als een ordeningsprincipe. Toch denken we dat het kan helpen om een concreter beeld te krijgen bij de zorgtechnologiemarkt.

De 'volwassenheid' van zorgtechnologietoepassingen

Technieken ontwikkelen zich razendsnel en zowel tussen de categorieën als tussen specifieke toepassingen zitten grote verschillen als het gaat om volwassenheid. Daarmee bedoelen we in hoeverre een toepassing zich al bewezen heeft en/of het al op grote schaal wordt toegepast. Wanneer het gaat over volwassenheid van een toepassing helpt het om dit te plaatsen binnen het perspectief dat de Gartner met de hype cycle schetst. Hierin worden de verwachtingen van (IT) toepassingen afgezet tegen de tijd. Het idee van de Gartner hype cycle is dat ontwikkelingen door bepaalde fases heen gaan. Zorgtechnologietoepassingen in de laatste fase hebben ‘de hype’ en ‘het dal van desillusie’ overleeft en worden op brede schaal toegepast.

^{Hype cycle van Gartner}

Kijkend door de bril van de hype cycle kunnen organisaties zich het volgende afvragen:

• In welke fases bevinden zich de zorgtechnologie toepassingen die wij inzetten?
• Welke van de zorgtechnologie toepassingen in de markt die zich in de laatste fase van de hype cycle bevinden gebruiken we nog niet?
• Op welke (zorg)gebieden/doelgroepen willen we vooroplopen? Deze laatste vraag heeft uiteraard een directe relatie met de strategie van een organisatie en de keuzes die daarin gemaakt worden op bijvoorbeeld het gebied van doelgroepen, behandelvormen of andere organisatie specifieke keuzes.

De groeiende rol van zorgtechnologie

We hebben geprobeerd een beeld te geven van het (groeiend) belang van zorgtechnologie. In de komende blogs gaan we dieper in op wat dit betekent voor een organisatie. We gaan het onder meer hebben over:

• De strategische vraagstukken rondom zorgtechnologie.
• Wat zorgtechnologie betekent voor je organisatie inrichting.
• De vraagstukken rondom adoptie van zorgtechnologie.

Houdt onze posts en onze website in de gaten voor de vervolgitems. En heb je naar aanleiding van dit artikel vragen aarzel dan niet om met één van deze collega’s contact op te nemen.